Can Yücel(21 Ağustos 1926 İstanbul - 12 Ağustos 1999)
Kullandığı kaba ama samimi dil ve bariton sesi
ile okuduğu Türk şiirinde farklı bir tarz yaratmıştır. Türkiye Cumhuriyetinin ;
devrimci, çağdaş, modern, aydınlanmanın
öncülerinden ,Tek parti döneminin 7 yıl süre ile Millî Eğitim
Bakanlığını yapan Hasan Âli Yücel’in oğludur.
Ankara
Üniversitesi Dil Tarih ve Coğrafya Fakültesinde Latince ve Yunanca okudu.1943
yılında, yakın dostu ve Ankara Atatürk Lisesi'nden sınıf arkadaşı GaziYaşargil
ile birlikte yurt dışı eğitim bursu kazandığı halde, ikisi de ailelerinin
imkânlarıyla yurt dışına gittiler. İngiltere ‘de , Cambridgeüniversitesinde
klasik filoloji okudu. Sanat tarihi dersleri izledi. Çeşitli elçiliklerde
çevirmenlik, Londra’da BBC’nin Türkçe bölümünde spikerlik yaptı. Askerliğini
Kore’de yaptı. 1958’de Türkiye’ye döndükten sonra bir süre Bodrum ve
Marmaris'te turist rehberi olarak çalıştı. Ardından bağımsız çevirmen ve şair
olarak yaşamını İstanbul’da sürdürdü. 1956 yılında Güler Yücel ile evlendi. Bu
evlilikten Üç evladı Güzel ve Su(kız),Hasan(erkek) oldu.
Son
yıllarında Eski Datça’ya yerleşti ve her hafta Leman, her ay Öküz dergilerinde
yazıları ve şiirleri yayımlandı. Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel`e hakaretten
yargılanan Yücel, 18 Nisan 1999 seçimlerinde Özgürlük ve Dayanışma Partisi`nin
İzmir 1. sıra milletvekili adayı oldu.
Can Yücel,
1945-1965 yılları arasında `Yenilikler`, `Beraber`, `Seçilmiş Hikayeler`,
`Dost`, `Sosyal Adalet`, `Şiir Sanatı`, `Dönem`,`Ant`, `İmece` ve `Papirüs`
adlı dergilerde yazdı. Daha sonraları `Yeni Dergi`, ‘Birikim`, `Sanat Emeği`,
`Yazko Edebiyat` ve `Yeni Düşün` dergilerinde yayımladığı şiir, yazı ve çeviri
şiirleri ile tanınandı.
1962'de İngiltere'deyken, 1709 yılından kalma,
Latin harfleriyle taş baskısı olarak basılmış bir Türkçe dilbilgisi kitabı
bulması geniş yankı uyandırdı
Can Yücel,
1965`ten sonra siyasal konularda da ürün verdi. 12 Mart 1971
döneminde Che Guevara ve Mao'dan çeviriler yaptığı gerekçesiyle 15 yıl hapse
mahkûm oldu. 1974’de çıkarılan genel afla dışarı çıktı. Dışarı çıkışının
ardından hapiste yazdığı ‘’ Bir Siyasinin Şiirleri ‘’adlı kitabını yayımladı. 12 Eylül 1980
sonrasında‘’Somut’’ dergisindeki
’’Hamileler’’isimli şiiri müstehcen olduğu iddiasıyla para cezasına
çarptırıldı, ve aynı iddiayla "Rengahenk" adlı kitabı toplatıldı.Şiirlerinde
argo ve müstehcen sözlere çok sık yer veren, bu nedenle eleştirilere uğrayan Yücel, ilk şiirlerini
1950 yılında `Yazma` adlı kitapta toplamıştır.
Can Yücel,
taşlama ve toplumsal duyarlılığın ağır bastığı şiirlerinde, yalın dili ve argo
deyimleri ile dikkati çekti. Can Yücel'in ilham kaynakları ve şiirlerinin
konuları; doğa, insanlar, olaylar, kavramlar, heyecanlar, duyumlar ve duygulardır.
Can Yücel için ailesi çok önemlidir. Bu insanlarla olan sevgi dolu yaşamı
şiirlerine yansımıştır.’’Küçük kızım Su'ya’’, ’’Güzel'e ‘’, ‘’Yeni Hasan’a
Yolluk’’, ‘’Hayatta Ben En çok Babamı Sevdim’’ bu sevgi şiirlerinden
bazılarıdır.
Can Yücel ; Lorca, Brecht ve Shakespeare gibi önemli yazarların oyunlarından çeviriler
yaptı. Shakespeare ‘ den (Hamlet, Fırtına ve Bir Yaz Gecesi Rüyası) aslına
bağlı kalmayan, eserleri topluma aktarma amacıyla yaptığı çevirilerdir.
Shakespeare'in ünlü 'to be or not to be' sözünü 'bir ihtimal daha var, o da
ölmek mi dersin' şeklinde Türkçeleştirmiştir. 1959'da ilk baskısı yayımlanan
'Her Boydan' adlı kitabında dünya şairlerinin şiirlerini serbest ama çok
başarılı bir biçimde Türkçeye çevirmiştir.
12 Ağustos
1999 tarihinde vefat eden Yücel'in cenazesi "Mekanım Datça Olsun"
isimli bir kitap yazması ve yayınlaması nedeniyle, mezarı dönemin İzmir Büyükşehir Belediye Başkanı
Ahmet Piriştina'nın katkıları ile Datça'ya getirildi ve 17 Ağustos 1999
tarihinde 1999 Gölcük depreminin meydana geldiği çok sevdiği ayçiçeklerinin
eşliğinde defnedildi. Ölüm
yıldönümlerinde kutlamalar, "şarap" içiliyor gerekçesi ile Datça Belediyesi
tarafından yapılmadı. Yücel'in mezarı, Datça'da adına tören düzenlenmemesi ve
başka yerlerde yapılan törenler nedeniyle yıkıma uğratıldı ve mezar taşı
parçalandı. Mezarı yakınında bulunan "Can Evi" isimli alan ise, bu
yıkımın ardından kapatıldı.
Eserleri
Eski
Datça'daki evinin bahçesinde, üzerinde imzasının bulunduğu taş.
Yazma (1950)
Her Boydan
(1959, Çeviri Şiirler)
Sevgi Duvarı
(1973)
Bir
Siyasinin Şiirleri (1974)
Ölüm ve
Oğlum (1975)
Şiir Alayı
(1981, ilk dört şiir kitabı)
Rengâhenk
(1982)
Gökyokuş
(1984)
Beşibiyerde
(1985, ilk beş şiir kitabı)
Canfeda
(1985)
Çok Bi Çocuk
(1988)
Kısa Devre
(1990)
Kuzgunun
Yavrusu (1990)
Gece
Vardiyası Albümü (1991)
Güle
Güle-Seslerin Sessizliği (1993)
Gezintiler
(1994)
Maaile (1995
Şiir)
Seke Seke
(1997)
Cazcı
firuzan (1997)
Alavara
(1999)
Mekânım
Datça Olsun (1999)
En Uzak
Mesafe
Benim Adım
Firuzansa Ne Olayım.
Hotuhların
dramı
Biraz alıştım
Bördübet'ten
Sedir Adası'na
Yüz Kitabı
Şiirlerimden Seçmeler (2010)
Yaprak
Dökümü
Çevirileri
Hamlet
(Shakespeare)1992. İstanbul: Papirüs Yayınları, 1996.
Bahar
Noktası (Bir Yaz Gecesi Rüyası'nın çevirisi) (Shakespeare) 1981. İstanbul:
Papirüs Yayınları, 1996.
Muhteşem
Gatsby (The Great Gatsby, F. Scott Fitzgerald), Ağaoğlu Yayınevi, İstanbul,
1964.
Yeni
Başlayanlar İçin Marx (Marx Para Principantes) 1977.
Salozun
Mavalı (Peter Weiss)Bilgi Yayınlar
BESTELENEN ŞİİRLERİ
Değişik,
Yeni Türkü - Başka Türlü Birşey
Sevgi
Duvarı, Ahmet Kaya - Sevgi Duvarı